Dag 6: Polles Keuken, Ezeltje-Strek-Je en lekkernijen

Op deze zesde dag van de Week van de Nostalgie 2020 nemen we een kijkje in de keuken van de bouw van Polles Keuken. Mocht je daar honger van gekregen hebben, dan tref je het, want we besteden ook aandacht aan lekkere souvenirs! Ook blikken we terug met artikel en een reportage over de totstandkoming van de Ezeltje-Strek-Je Efteling-dukaten. En tot slot kun je lekker door de ‘Wonder’ uit 2000-2001 bladeren.

Wat is de Week van de Nostalgie?

Nu de Efteling door omstandigheden helaas tijdelijk gesloten is, organiseert de Vijf Zintuigen na vele jaren weer ‘De week van de nostalgie’! De Week van de Nostalgie werd zo’n 10 jaar geleden al twee keer eerder door ons georganiseerd tijdens de winterperiode, waarin het park normaal gesproken gesloten was. We zijn voor de gelegenheid opnieuw ons rijke archief ingedoken om een week lang elke dag foto’s en een video uit het verleden van de Efteling en DVZ te plaatsen.

‘De Week van de Nostalgie’… nieuw… eh… oud op de Vijf Zintuigen!

Inhoud

• Vertier Hier!
• Foto-galerij
• De creatie van de Ezeltje Strek Je muntjes
• Video Making of Ezeltje Strek Je muntjes
• Pubquiz Puzzel
• Wonder 2000-2001
  
  
  
  
  

---

Vertier Hier!

‘Vertier Hier!’ was de verzamelnaam voor korte stripjes, die door enkele teamleden van De Vijf Zintuigen werden geschreven en getekend. Uiteindelijk zijn er in totaal 40 stripjes gemaakt. Tijdens deze Week van de Nostalgie plaatsen we elke dag één van de klassiekers.

---

Foto-galerij

De Efteling staat nooit stil; er wordt altijd gewerkt, gebouwd, veranderd en verbeterd… dit alles om d’oude pracht te kunnen behouden voor het nageslacht en om het park er nóg mooier uit te laten zien. Hieronder vind je een kleine, willekeurige greep uit ons foto-archief… stappen terug in de tijd. Want… hoe was het ook alweer?

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

---

De creatie van de Ezeltje Strek Je Efteling-dukaten

Huppelend loopt een klein meisje met euromuntjes in haar hand naar een grote sokkel waarop een ezel staat. Bij zijn achterwerk staat een groepje mensen te wachten tot het stenen dier balkt. Iaaaa, iaaaa, zijn staart gaat omhoog en het groepje wordt ongeduldig en gespannen. Een zoevend geluid, een plof, een voorwerp vliegt door de lucht en glijdt tussen grijpgrage handen door. Een goudkleurig schijfje klettert en stuitert op de stenen van het plein. Kleine handjes grissen het muntje van de grond. Het kleine meisje voelt zich, kijkend naar de afbeeldingen op de munt, als een koningin zo rijk. Een tafereeltje dat zich die dag nog vele malen zal herhalen…

In de Efteling

Al sinds Ezeltje Strek Je in de Efteling staat (1956) ‘poept’ de ezel muntjes uit. In het begin gebeurde dit nog in de oude speeltuin vlakbij Het Witte Paard, in 1984 is de ezel verplaatst naar de huidige plek bij het Herautenplein in het Sprookjesbos. Tot 1999 stond de ezel in zijn eentje op het plein om het sprookje ‘Ezeltje strek je! Tafeltje dek je! Knuppel uit de zak!’ uit te beelden. Met de komst van “Herberg de Ersteling” werden ook de twee andere magische elementen uit het sprookje uitgebeeld.

Een gouden tractatie

Zodra de bezoeker vijftig eurocent in het gleufje van de automaat stopt, begint het schouwspel van dit sprookje. Na enkele seconden schiet een goudkleurig muntje door de lucht dat de bezoeker mee naar huis mag nemen. Voor de extra spanning en verrassing bevatten de muntjes diverse afbeeldingen.

Wat minder bekend is, is dat Ezeltje Strek Je in het begin muntjes poepte van chocolade. De munten waren vergelijkbaar met de huidige chocolademunten die in de Sinterklaastijd verkrijgbaar zijn. De fabrikant van deze munten was de firma Ringers. Begin jaren ’70 zijn de muntjes vervangen door de plastic variant die we tegenwoordig kennen. De kleur is altijd goud geweest, hoewel het oppervlak van de munt in de loop der jaren wel is veranderd van troebel naar glanzend.

Wat misschien niet iedereen weet is dat de muntjes van tegenwoordig, zonder de verschillende gespoten lagen, van wit of zwart plastic gemaakt zijn. Hoewel je de muntjes in het Brabantse attractiepark kunt krijgen, worden ze helemaal niet in die buurt geproduceerd. Een bedrijf in het Noord-Hollandse Alkmaar maakt de muntjes al 25 jaar en vervolgens gaan ze naar de Efteling. Aan deze reis gaat nog heel wat vooraf. Wij nemen jullie mee in het productieproces. Van het allereerste stukje plastic tot de uiteindelijke munt die Ezeltje Strek Je uitpoept.

Vormgeven van de munt

Het hoofdingrediënt van de munt is plastic (granulaat). Dit plastic bestaat in het begin uit een hoop losse korrels dat voortkomt uit gerecycled materiaal. Dit lijkt dus in de verste verte niet op de uiteindelijke munt. Het materiaal wordt in een machine gegooid, die verschillende vormen kan maken met behulp van een mal. Er zijn in totaal tien verschillende muntjes te verkrijgen. Deze worden altijd in één keer gedrukt aan de hand van de gebruikte mal. De mal bestaat uit twee helften waar in het midden een lange verticale ruimte zit met aan elke zijkant plek voor 5 verschillende muntjes. Tijdens het maakproces worden de mallen tegen elkaar gedrukt en wordt er heet plastic van circa 200 graden Celsius in gespoten, dat een paar seconden nodig heeft om te stollen.

Als dit is gebeurd, worden de twee helften van de mal weer uit elkaar gehaald en vallen de muntjes op een lopende band. In principe is de originele ‘kleur’ van het plastic zwart en soms wit, maar er kunnen met deze machine ook kleuren worden toegebracht. Voor de muntjes heeft dat geen invloed aangezien ze worden bespoten in een later proces, maar deze machine wordt ook gebruikt voor producten buiten de Efteling die dat bijvoorbeeld wel nodig hebben.

• 

• 

• 

• 

De cilinders

De muntjes worden verzameld in een grote doos en als deze vol zit, gaat het naar een volgende afdeling. Hier komen meerdere dozen met munten samen waarbij men de muntjes op een lange horizontale cilinder plaatst. Deze cilinder is ongeveer 1.50 meter lang en bevat kleine pinnetjes waarop de muntjes worden bevestigd. De munt heeft een klein gaatje waar de pinnetjes zich in vastklemt.

Het kleine gaatje dat in elke munt zit wordt dus hier voor gebruikt en is dus niet bedacht om hem later aan een ketting te hangen. Op elke cilinder passen zo’n 92 muntjes en ze worden allemaal met de hand bevestigd. Omdat de muntjes nog langs verschillende locaties moeten om zich om te toveren tot de uiteindelijke munt is het van belang dat ze goed worden vastgeklemd op de cilinder. In een later proces zijn er meerdere spuitbeurten nodig, waarbij het goed vastzitten van de munt van belang is.

• 

• 

• 

• 

Aanbrengen van de glanzende laag

Als er uiteindelijk een cilinder klaar is, plaatst men deze op een grote kar. Op deze kar komen zo’n dertig cilinders samen van elk 92 muntjes. In totaal hangen er dus zo’n 5520 munten bij elkaar op één kar. Gemiddeld verwerkt men twee karren per week, ruim 11.000 muntjes dus. Na het plaatsen van de muntjes op de cilinders gaan de karren naar de volgende ruimte. In deze ruimte krijgen de muntjes hun glanzende laag. De glanzende laag is er niet alleen voor de sier, maar ook om ze een hechtende en beschermende laag te geven.

In feite dus een grondlaag waar straks de zilveren en gouden verf beter aan blijft kleven. Doordat de laag transparant is, hebben de muntjes op dat moment nog hun oorspronkelijke plastic kleur. In de spuitruimte waar de cilinders hangen, draaien zij om hun as en krijgen zo gelijkmatig de transparante laag. Dit gebeurt normaal gesproken automatisch, maar er is ook de mogelijkheid om dit met de hand te spuiten. Na dit proces moeten ze een tijdje drogen. Op dat moment is het troebele oppervlak van het plastic veel minder geworden en hebben ze hun glimmende uiterlijk gekregen.

• 

• 

• 

• 

De gouden laag

Na het aanbrengen van de hechtende transparante laag en het drogen gaan ze eindelijk het laatste stadium in voordat ze echt een originele Ezeltje Strek Je-munt worden. Ze krijgen namelijk hun bekende gouden uiterlijk, maar niet voordat men er eerst nog een tweede grondlaag op spuit. Deze laag is zilver. Een aantal cilinders gaat voor dit laatste proces in een spuitcabine. Hier draaien de cilinders wederom om hun as én ze draaien ook nog in de spuitcabine in een cirkel. Op deze manier wordt de verflaag zo veel mogelijk gelijkmatig verspreidt. Het kan voorkomen dat de verf niet helemaal goed aan de binnenkant van de munt kan komen (de kant die naar de staaf van de cilinder staat). Daardoor is het mogelijk dat die kant dus iets bleker lijkt dan de andere kant van de munt.

Het proces om de zilveren laag aan te brengen duurt een paar minuten. Na deze spuitbeurt moeten ze even drogen om vervolgens hun laatste en uiteindelijke verflaag te krijgen. Eindelijk krijgen ze dan hun gouden kleur en na het drogen zijn ze klaar om verreden te worden naar De Efteling. Inmiddels staan er weer nieuwe munten te wachten om het hele traject weer mee te maken, zodat Ezeltje Strek Je altijd voldoende heeft om te belonen.

• 

• 

• 

• 

Met dank aan: W.N.K. Bedrijven, Egmond Plastic, De Efteling, Ton Snoeren
Artikel: Martijn Snoeren, Maarten Fest

---

Verzamel-items uitgelicht: lekkernijen

Elke dag van deze Week van de Nostalgie besteden we aandacht aan bijzondere souvenirs. Het is slechts een zéér kleine greep uit de vele soorten souvenirs die in de loop der jaren werden uitgebracht, waarbij we gekozen hebben voor het verhaal dat er achter zit… of juist voor de meest zeldzame collector items. Bedoeld voor de échte verzamelaar, of juist voor een ieder die zich wil laten verrassen.

Nu we bijna aan het einde van De Week van de Nostalgie zijn aanbeland, zal menigeen wellicht wel honger gekregen hebben naar méér. Dat komt morgen, maar om de honger even te stillen staan we vandaag even stil bij bijzondere souvenirs die werkelijk om óp te vreten zijn… letterlijk dan! Iedereen kent wel de tegenwoordige ronde Efteling-bonbons en alle andere speciale zoete Efteling-gerelateerde versnaperingen die verkrijgbaar zijn in het park; bekende voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld de van spekkies gemaakte Sprookjesbosfiguren en Eftelinglolly’s. Maar in de loop der tijden bracht het park ook heel andere zoetigheden uit, verkleed als souvenir… en zelfs zonde om op te eten.

Ezeltje Strek Je

In de beginjaren van Ezeltje Strek Je poepte de ezel bijvoorbeeld geen plastic Efteling-dukaten, maar heuse chocolade-munten (zie foto 1). Chocoladefabriek Ringers in Alkmaar maakte deze munten. Deze munten waren toen al voorzien van een jaartal, waardoor er eenmaal thuis waarschijnlijk bij veel gezinnen de moeilijke keuze ontstond tussen opeten of tóch bewaren. Helaas is bij nagenoeg iedereen het tweede geschied…

Toen Pardoes in de jaren ’90 een steeds populairdere Efteling-mascotte bleek te worden, kwamen er talloze souvenirs uit met zijn beeltenis er op. Één van de meest bijzondere (en tegenwoordig zéér zeldzame) souvenirs was een pakketje met drie strookjes snoeppapier met daarop een stripverhaaltje gedrukt met als titel ‘Eet je strip op’. (zie foto 2). Mocht je dit souvenir nog in je verzameling hebben, ben je één van de weinigen, want naast de éénmalige en redelijk schaarse productie is dit aandenken destijds helaas op menig kindertong gesmolten… Later verscheen pardoes ook op rolletjes pepermunt, die vooral volop verkrijgbaar waren bij zakelijke bijeenkomsten (zie foto 3).

Aquanura kikker

Op 31 mei 2012 – de avond dat Aquanura opende – verscheen er nóg een zeldzamer zoet snoep-souvenir. Want alle genodigden en pers kregen na afloop een Aquanura-kikker mee, volledig gemaakt van chocolade. Mochten er nog mensen zijn die deze kikker hebben bewaard: deze is na al die jaren bij de meesten hoogstwaarschijnlijk helemaal wit uitgeslagen. Maar ach, witte chocolade is ook lekker. Overigens gelukkig wisten wij na al die jaren nog een redelijk gaaf exemplaar te fotograferen (foto 4)!

• 

• 

• 

• 

In de Nederlandse supermarkten is er op Eftelinggebied ook veel te beleven geweest! In 2008 bracht diepvriesgebak-fabrikant Maître Paul bijvoorbeeld een nieuw soort taart op de markt die volledig Efteling-gerelateerd was: de ‘DrakensTaart’. Deze taart had de vorm van een groenkleurige geschubte rolcake, gevuld met kersenjam en aardbeienbavarois. Om iedereen het vuur-element van een draak te laten beleven zat er een zakje ‘vuurknetters’ in elke doos: oranje knetterbolletjes die knetterden op je tong. Tevens zat er een set papieren drakenvleugels bij, die je in de cake kon steken. De taart zelf zat verpakt in een doos zie ontworpen was als een schatkist. Ter promotie is er ook een kleurplaat en een e-card gemaakt, maar ook een bijhorend stickervelletje.

• 

• 

• 

• 

Andere eetbare producten

Daarnaast hebben er nog vele andere eetbare Efteling-produkten in de schappen van de supermarkt gelegen: Eftelingvla, Efteling-kwarksnack, Efteling-ontbijtkoek, Efteling-koekjes, Efteling-cupcakes, Efteling-cupcake-baksets… te veel om op te noemen. Overigens zaten de Efteling-koekjes verpakt in speciale doosjes, die je in elkaar kon knutselen tot een treinlocomotief, bijhorende treinwagon en zelfs een stationnetje. Ter promotie zat hier een wedstrijd aan vast waarmee je een feestje met Pardoes in de Efteling kon winnen.

En ondanks dat een blikje natuurlijk niet eetbaar is, verdient het blikje Jus d’orange dat men uitbracht ter gelegenheid van de musical Sneeuwwitje en de Zeven Dwergen in 1990. De Efteling was sponsor van deze musical, die overigens nooit in de Efteling zelf heeft gespeeld.

• 

• 

• 

• 

Zo heeft dus menig creatieveling z’n best gedaan om in de loop der tijd eetbare (en drinkbare) producten te koppelen aan het Kaatsheuvelse park en de bewoners ervan. Maar… waarom geen énkele fabrikant ooit op het idee is gekomen om het meest voor de hand liggende Efteling snoepgoed te produceren: de mierzoete snoepsoort ‘Lange Jan’ in een Eftelingjasje… dat blijft een raadsel…

---

Video: de creatie van de Ezeltje Strek Je-muntjes

Uit het archief: De creatie van de Ezeltje Strekje-muntjes

---

Video: Friesche Vlag Efteling vla commercial

Commercial van de Efteling vla uit 2009. 3 kinderen beleven een spannend avontuur zodra ze van de Efteling vla eten!

Uit het archief: Friesche Vlag Efteling vla commercial

---

Pubquiz Puzzel

Sinds 2017 organiseert De Vijf Zintuigen jaarlijks een groots opgezette Efteling Pubquiz. Onlangs was de 4e editie in het Carrouseltheater en de eerste voorbereidingen voor jubileumeditie nummer 5 zijn al begonnen! Tijdens deze Week van de Nostalgie vind je hier één van de puzzel-opgaven. Succes met puzzelen… de antwoorden van deze FOTORONDE krijg je aan het einde van deze Week!

---

Wonder

Sinds 1994 brengt de Efteling het blad ‘Wonder’ uit, speciaal bedoeld voor iedereen die op de hoogte wil blijven van al het nieuws dat de Wereld vol Wonderen te bieden heeft. Tijdens deze Week van de Nostalgie geven we iedereen de gelegenheid de eerste 7 Wonders die ooit verschenen volledig door te kunnen bladeren en te lezen… ook al was dit exemplaar een informatieblad over de Winter-Efteling. Vergeet daarbij niet je geluid aan te zetten, zodat je écht het idee krijgt te bladeren door een stukje Efteling-historie…

DISCLAIMER:
voor alle door ons gemaakte foto’s, afbeeldingen en video op deze pagina geldt dat ze niet mogen worden verveelvoudigd,
opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze,
hetzij elektronisch, mechanisch, door print-outs, kopieën, of op welke manier dan ook,
zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van De Vijf Zintuigen.
© De Vijf Zintuigen 2020